Divali Festivali Nasıl Oluyor

Kökeni çok eskilere dayanan Hinduizm’de kutlanan pek çok festival vardır. Bu festivallerden Dīvali  Festivali en büyük olanıdır. Dīvali Festivali gelmeden önce ülke genelinde büyük bir hevesle ve çoşkuyla hazırlıklar yapılır, caddeler, evler ışıklarla süslenir. Hazırlık, ekonomik hareketlilik ve canlılık açısından bu festival genellikle Hıristiyanların Noel haftasına benzetilir. Bu yazımızda Dīvali Festivali nedir, ne zaman ve nasıl kutlanır gibi sorulara cevap vermeye çalışacağız.

Dīvali Festivali Nedir?

Işıklar dizisi anlamına gelen Dīvali tüm Hindistan’da kutlanan en önemli Hindu dini bayramlarından biridir.  Ayrıca kış gelmeden önce yapılan son hasat bayramıdır. Bu festival tüm festivallerin en büyüğüdür. Dīvali Tanrıça Lakşmī’ye atfedilir. Peki bu tanrıça kimdir? Tanrıça Lakşmī Hindu panteonundaki zenginlik, servet, güç, güzellik ve refah tanrıçasıdır. Ayrıca bu tanrıça Hindu panteonundaki koruyucu tanrı Vişṇu’nun eşidir.

Dīvalī Festivali Neden Kutlanır?

Festival birkaç olayı anmak için kutlanır.

 

 

Kuzey Hindistan’da bu festival tanrıça Lakşmī’nin yeni ayın bu gecesinde dünyaya inip gezdiğine inandığı için kutlar.

 

 

 

Rāmāyaṇa destanındaki Rāma’nın Laṅka adasında Ravana’yı yendikten ve on dört yıl sürgünde kaldıktan sonra karısı Sītā ve kardeşi Lakşmana ile krallığı Ayodhya’ya dönmesini kutlar.

 

 

 

 

 

 Güney Hindistan’da ise Dīvali’yi Kṛşṇa’nın ifrit Narakāsura’yı yenmesi anılır.

 

 

Dīvali Festivali Ne Zaman Kutlanır?

Hindular festivallerini kutlamak, ritüellerini icra etmek için ay takvimini kullanmaktadır. Bu nedenle her sene kutlamanın günü değişmektedir. Dīvali Festavali Hindu takviminin Kārtika ayında kutlanır. Bu ay Miladi takvimin Ekim-Kasım aylarına denk gelmektedir.  Genellikle bu festival Bengal’de Kārtika yeni ayının ilk günü kutlanırken Kuzey ve Güney Hindistan’da yeni aydan önceki gün kutlanır. Bu festival 2021’de 4-8 Kasım, 2022’de 24-28 Ekim, 2023’de 12-16 Kasım, 2024’de 1-4 Kasım ve 2025’de 20-25 Ekimde kutlanacaktır.

Dīvali Festivalinin Önemi Nedir?

Genelde Hindu bayramları adında da anlaşılacağı üzere sadece Hindular tarafından kutlanmaktadır. Ancak Dīvali festivali istisnai bayramlardan biridir. Bu bayram Hinduların yanında bazı Buddhistler özellikle de Nevar Buddhistleri, Cainistler ve Sikhler tarafından da farklı olayları anmak için kutlamaktadır. Nitekim Sikhler bugünü Bandi Çor Divas (kurtuluş günü) adı altında altıncı Guru Guru Hargobind’in Gvalior Kalesi’nden serbest bırakıldığı gün anmaktadır. Cainistler son Cain tirthankara Mahāvira’nın ruhunun kurtuluşunun kurtuluşunu hatırlamak için kutlamaktadır.

Dīvali Festivali Nasıl Kutlanır?

Geleneksel olarak bu festival Hinduların yeni giysiler, ev tadilatları, hediyeler, altın, mücevherler ve özellikle büyük alımların-satımların yapıldığı zamandır. Festival zenginlik ve refah tanrıçası Lakşmī’ye adandığı için bu tür satın alımlar uğurlu sayılır. Bununla birlikte festival kumar oynama vaktidir. Özellikle kart oyunları gelecek yıl iyi şanslar sağlamanın bir yolu olarak teşvik edilir.  Kutlama alanına giden yollar, evler ve iş yerlerinin önleri kandillerle ve renkli desenlerler süslenir.  Festivalin ana çekirdeğini oluşturan üçüncü gündür ve tüm ülkede resmî tatil vardır.  Bayramın diğer günleri bölgesel olarak Hindistan’da resmi veya isteğe bağlı kısıtlı tatildir.

Beş gün süren bu festival boyunca her gün farklı bir ayinle uygulanırken farklı bir tanrı ve tanrıçaya tapınılır. Festivalin ilk günü Dhanteras olarak adlandırılır. Zenginlik anlamına gelen Dhan ve on üçüncü anlamına gelen teras kelimelerinden türetilen bu kelime Kārtika ayının karanlık iki haftasının on üçüncü gününü ve Dīvali’nin başlangıcını işaret eder. Bu gün evleri temizlenir. Evlerin ana girişleri renkli fenerlerle, ışıklarla ve rangoli olarak isimlendirien çizimlerle süslenir. Tanrıça Lakşmī’nin uzun zamandır beklendiğini göstermek için eve pirinç unu ve kırmızı renkli toz boya ile küçük ayak izleri çizilir. Bu gün altın, gümüş ve diğer değerli metallerden oluşan takılar, eşyalar özellikle de mutfak eşyaları satın alınır. Gece boyunca lambalar (diya) yanar. Bir efsaneye göre  bu gün Kral Hima’nın oğlunun ölüm Tanrısı yamanın elinden kurtuluşu olarak da kutlanır. Bu nedenle  Dīvali’nin ilk günü evlenen çiftlerden damat kayın pederinin evinde geçirmesi için davet edilir. Bu şanslı damada tüm gün özel bir ilgi gösterilir.  Bugün yakılan mumlar ölüm tanrısı Yama’ya sunulur. İkinci gün Narakchaturdashi olarak adlandırılıp tanrı Vişṇu’nun Narakasura’yı öldürmesi hatırlanır. Ayrıca Rāma’nın  Ravana’yı yenip, sürgün zamanını tamamladıktan sonra Ayodhya’ya dönüşü kutlanır. Hindular evlerinde ışıklar yakar, vücutlarını kokulu yap sürüp evlerinin önünde sıcak suyla yıkanır.  Bayram yiyecekleri, özellikle de tatlılar satın almak için önemli bir gündür. Hindistan’ın bazı bölgelerinde özellikle de Gucarat’ta Hanuman’a tapınılır. Ona susam, şeker kamışından yapılan şeker ve pirinç gevreği ile yağ sunulur. Bu gün  bir ruhun narakada(cehennem) çektikleri acılardan kurtarmanın yolu ve aynı zamanda ruhsal uğurluluğun bir hatırlatıcısı olarak düşünülür. Bazı Hindular için atalarının kirlenmiş ruhlarına barış için dua etme ve  öbür dünyada yolculuklarına ışık tutma günü olduğuna inanılır.

Festivalin üçüncü günü Aşvin ayının otuzuncu gününe denk gelir ve yaygın olarak Lakşmipūcān ismiyle bilinir ve festivalin esas gününü oluşturur. Hindu, Cain ve Sikh tapınaklarının ve evlerinin ışıklarla parıldağı böylece festivalin “ışık festivali/Dīpavālī” haline geldiği gündür. Bugün tüm ülkede resmî tatildir. Bugün Lakşmī ile birlikte Sarasvatī, Gaṇeşa ve Kubera gibi tanrıça ve tanrılara da tapınılır. Bu gece  Lakşmī’nin yeryüzünü inip dolaştığına inanılır. Bu nedenle  akşam yaklaşırken yeni kıyafetler veya en iyi giyisiler giyinilir. Tüm kapılar ve pencereler açılır,  buralara mumlar konulara tanrıça evlere davet edilir.  Tüccarlar bu akşam hesap defterlerini kapatıp yeni hesap defterlerini açarlar. Efendiler hizmetçilerine hediye olarak para verirler. Bugünün akşamında kaktüs bitkisinden yapılan on altı lamba evin önündeki pirinç kâselerine yerleştirilir. Pūcādan (ibadet) sonra  dışarı çıkılır ve havai fişekleri yakarak kutlamalara devam edilir.

Dördüncü gün Bali Pratipada olarak adlandırılır. Daitya kralı Bali’nin dünyaya dönüşünün ve Vişṇu’nun beşinci avatarı Vama’nın Bali’yi yenmesi onuruna kutlanır. Bugün Hindular yaklaşık gece üç gibi uyanır, hizmetliler bütün ev temizler ve lambaları yerleştirir.  Kumar oynanır. Ayrıca Kṛşṇa’nın onuruna Goverdha pūcā’sı yapılır.

Beşinci gün Bhaubic ya da Bhai Duc olarak bilinir. Rakşa bandhan’a benzeyen bir kızkardeş-erkek kardeş arasındaki bağ kutlanır. Bu gün erkek kardeş kız kardeşini ziyaret eder. Bu bayram gününü  bazıları ölüm tanrısı Yama’nın kız kardeşi Yamuna’yı  bazıları da Kṛşṇa’nın ifrit Narakāsura’yı  yendikten sonra kız kardeşi Subhadra tarafından tilaka ile karşılamasını anmak için kutlar.  Bugün kardeşler arasındaki ilişkinin önemine vurgu yapılır. Bu gün ailenin kadınları bir araya gelerek erkek kardeşlerinin iyiliği için dua ederler. Sonra kadınlar kardeşlerini elleriyle beslerler. Erkekler de kız kardeşlerine hediye veya para verir.

Not: Covid-19 nedeniyle ülke genelindeki birçok eyalet hükümeti, festival için havai fişek üretimi, satışı ve yakılmasıyla ilgili yönergeler ve kısıtlamalar getirdi.

 Dīvali Festivali Tatlıları

Her Hindu festivalinin vazgeçilmesi o güne özel yapılan yemekler ve tatlılardır. Dīvali festivali de tatlıları ile öne çıkan bir festivaldir. Festival günü gelmeden evlerde ve marketlerde çeşit çeşit tatlılar yapılır. Bu tatlılar bölgelere göre değişiklik gösterse de genel olarak aşağıda ismi verilen tatlılar muhakkak yapılır.

 

 

Pistaçio barfi:  Antep fıstığı, süt ve şeker ile yapılan geleneksel bir Hint tatlısıdır.

 

 

 

 

 

 

 

Būndi laḍḍu: nohut unu, yağ ve şekerden yapılan bir tür tatlıdır.

 

 

 

 

 

 

 

Kalakand: Ya kurutulmuş tam yağlı sütten ya da açık bir demir tavada ısıtılarak koyulaştırılmış şekerli sütten yapılmış bir Hint tatlısıdır.

 

 

 

 

 

 

 

Gacar ka halva: Havuç helvası

 

 

 

 

 

 

 

Kheer: Hint sütlacı

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kaju katli/Kaju barfi: Kaju fıstığı ile yapılan çok süt kullanılarak yapılan bir çeşit tatlıdır.