Hindu mitolojisi
Mitolojiler her kültürün, dinin, ülkenin ve tarihi olayların en önemli özelliğidir. Daha önceki yazımızda Hint mitolojisinin çok zengin ve çeşitli oldupundan, içinde Hindu, Buddhist, Cainist ve Sikh mitlerinin yer aldığından bahsetmiştik. (Bkz. Hint mitolojisi) Bu yazımızda Hindu mitolojisine dair genel bilgiler, Hindu mitolojinin kaynaklarından ve Hindu mitolojisinde öne çıkan karakterlerden söz edeceğiz.
Hindu Mitolojisine Dair Genel Bilgiler
Genel olarak Hindu mitolojisi Hindu diniyle iç içe geçmiştir. Mit terimi ilk duyulduğunda gerçekte olan bir olayın şüpheli bir şekilde meydana gelmesine işaret etse de Hintlilerin bu güzel anlatılara ve karakterlere olan inançları o kadar derin ki, çoğu zaman din, mit ve tarih arasında ayrım yapamazlar. Hindu mitleri sanatı, edebiyatı ve hatta günlük yaşamı etkiler, etkilemeye devam eder. Durum ne olursa olsun, Hindu mitolojisi başlı başına bir bilgelik hazinesidir. Uçan arabalardan, varahan olarak bahsedilen kutsal bineklere sahip olmaya kadar, bize olağanüstüyü hayal etmeyi ve bilinenin ötesine geçmeyi öğretir. Çarpıcı betimlemeleri ve ağır sembolizmiyle Hindu mitleri bizler için yalnızca harika bir eğlence kaynağı olmakla kalmaz, aynı zamanda içlerinde gömülü derin bir değer taşır.
Hindu mitolojisi tanrıların, insanların, hayvanların kökeni, kozmik düzen, dünyanın sonu gibi konular hakkında bilgiler verir ve açıklamalar yapar. Tanrıların ifritlerle olan savaşı üzerinden iyiliğin kötülüğe karşı zaferi kozmik düzen anlatılır; dini ritüellerin ve festivallerin kökeni açıklanır. Bununla birlikte ilahi düzen, eylemler, cennet, cehennem, merhamet, lütuf, ölüm-ölümsüzlük, münzevilik, feragat gibi pek çok mesele Hindu mitolojisinin temel konularını teşkil eder. Özellikle feragat ve bu feragatten elde edilen doğaüstü güçler ile ilgili pek çok mit bulunur. Bu konuyla ilgili mitler Hindu mitolojisini diğer mitolojilerden ayırır. Zira yarı tanrısal varlıklar, insanlar ve ifritler doğaüstü güçler elde etmek için gönüllü olarak çeşitli tanrılara kurban sunma, geçmiş karmalarından (eylem) kurtulmak için dünyevi zevklerden uzaklaşarak münzevi bir hayat yaşama, zor hareketlerle ve duruşlarla bedenini aşağılama, çok sıcak ya da soğuk ortamlarda meditasyon gibi çeşitli uygulamalar yapar.
Söz konusu bu uygulamalardan memnun olan tanrı, tanrıça eylemi gerçekleştirene doğaüstü güçler verir. Verilen güçler öyle kuvvetlidir ki yeri geldiğinde gücü veren tanrı bile bu güce karşı koyamaz. Feragatin yanında Hindu mitolojisinin bir diğer ayırt edici konusu ise avatardır. Düzeni korumak, dünyayı zor durumdan kurtarmak, evrende var olan her şeyi korumak için tanrı Vişṇu’nun çeşitli şekillerde yeryüzünde bedenlenmesini (avatarlarını) konu alan pek çok mit anlatılır.
Hindu Mitolojisinin Konuları
Yukarıda belirtildiği üzere Hindu mitolojisinin konularını şu şekilde sıralayabiliriz:
- Tanrıların, insanların, hayvanların kökeni
- Dini ritüellerin ve festivallerin kökeni
- Tanrıların ifritlerle olan savaşı
- Tanrıların kendi aralarında üstünlük mücadeleleri
- Kozmik düzen
- İlahi düzen, eylemler, cennet, cehennem, merhamet, lütuf, ölüm-ölümsüzlük, münzevilik, feragat
- Düzeni korumak, dünyayı zor durumdan kurtarmak, evrende var olan her şeyi korumak için tanrının yeryüzünde bedenlenmesi (avatar)
- Dünyanın sonu
Hindu Mitolojisinin Kaynakları
Hindu mitolojisine ait bilgiler Vedalarda yer alır. Söz konusu metinler İndra, Agni, Sūrya, Vāyū, Aditi, Uşas, gibi çeşitli tanrılara ve tanrıçalara adanan ilahilerden oluşur. Onların maceraları, tanrıların ve dünyanın nasıl var olduğu, beklentileri bu dünyaya yönelik Veda toplumunun tanrılarla olan ilişkisi anlatılır. Hindu mitolojisinin bir diğer temel kaynağı Brāhmaṇa metinleridir. Bu metinler özellikle kült ve kurban mitleri için önemlidir. Metinler kurban eden kişiye çeşitli kurban törenleri ile bu hayatta ne gibi avantajlar sağlayacağını açıklar.
Bahsedilen bu metinlerde birçok tanrı üzerinden yaratılış, düzen, kurban ile ilgili mitler yer alır. Hindular nezdinde ikincil derecede kutsal kabul edilen destanlarda (Mahābhārata, Rāmāyaṇa, Harivaṃşa) ana hikaye ile iç içe geçmiş pek çok mit yer alır. Destanlar çok çeşitli konularda bütünleşir. Bunlar, kozmosun nasıl ve neden ortaya çıktığı (Hindu kozmolojisi, kozmogoni), insanların veya tüm yaşam formlarının nasıl ve neden ortaya çıktığı (antropogoni) ile her birinin güçlü ve zayıf yönleri, tanrıların her birinin güçlü ve zayıf yönleriyle birlikte nasıl ortaya çıktığı (teogoni), tanrılar ve ifritler arasındaki savaş (tanrıların savaşı), insani değerler ve insanların birlikte nasıl yaşayabileceği, anlaşmazlıkları çözebilme (etik, değer), yaşamın evrelerinde sağlıklı hedefler ve her bireyin yaşayabileceği farklı yollar (puruşārtha), tüm varoluşun anlamı ve kişisel kurtuluş araçları (soterioloji) ve ayrıca yeni bir döngünün yeniden başlatılmasıyla (eskatoloji) acıya, kaosa ve zamanın sonuna neyin neden olduğuna dair anlatılardır.
Hindu mitolojisi için en kapsamlı kaynak Purāṇalardır. Purāṇalar Hindular nezdinde ikincil derecede kutsal kabul edilen metinlerdir. Kesin olarak ne zaman ve kim tarafından derlendiği bilinmese de Purāṇalar on sekiz büyük ve çok sayıda küçük Purāṇa (Upapurāṇa) metinlerinden oluşur. Bu metinler dünyanın yaratılışı, yaratılışın devamı ve yıkılışı, tanrıları, ermişleri, kahramanları ve insan soyunu ele alır. Tapınaklar, hac yerleri, astronomi, astroloji, felsefe, dil bilgisi gibi konulardan da söz eder. Bu nedenle pek çok meselenin yer aldığı Purāṇa metinleri mitsel açıdan zengindir. Burada yer alan mitler genel olarak düzensizliği ortadan kaldırıp ilahî düzeni kurma, iyi-kötü arasındaki mücadele, yaratılış, yıkım ve ritüeller gibi temel konular üzerinedir. Bununla birlikte Purāṇalarda anlatılan mitler Hindu dini düşüncesindeki değişimi ve mezhepleşmeyi yansıtır. Genel olarak Purāṇa metinlerinde geçen mitler birbirine benzese de mitin merkezine konulan tanrı(lar)-tanrıça(lar) ve olay örgüsündeki bazı farklılıklar toplum içindeki farklı dini düşünceleri ve sosyal-kültürel bakışı gösterir.
Kısaca Hindu mitolojisinin kaynakları
- Vedalar
- Destanlar (Mahābhārata, Rāmāyaṇa, Harivaṃşa)
- Purāṇalar
Hindu Mitolojisinde Öne Çıkan Karakterler
Tanrılar |
Tanrıçalar | Hayvan Tanrılar | İyi ruhlar | İfritler | Kötü Ruhlar |
Kutsal Kabul Edilen Kişiler |
Şiva |
Durgā | Nandi | Gaṇalar | Ravana | Pişāçalar | Krişna |
Vişnu | Kālī | Garuda | Yakşalar | Putana | Vetāla |
Rama |
Brahma |
Lakşmī | Karuppu Sami | Gukyaka | Mahabali | Rākşasalar |
Sītā |
Surya |
Sarasvatī | Catāyu | Şurpanakha | Bhūtalar |
Durvasa |
|
Kamadevā |
Gangā | Hanuman | Tarakasura |
Daityalar Dānalar |
Vaşiştha | |
Ganeşa |
Gayatri | Kamadhenu | Kumbhakarna |
Dasyular |
Bhrigu | |
Varuṇa |
Manasā | Şeşa | Narakasura |
Dhuni&Çumuri |
Kaşyapa | |
İndra |
Parvatī | Vasuki | Raktabica |
|
Atri | |
Agni |
Satī | Narasimha |
Hiranyakaşipu |
Angira | ||
Soma |
Annapurna | Hayagriva |
Mahişasura |
Camadagni | ||
Aşvinler |
Katyayani | Holika |
|
Vişvamitra | ||
Marutlar |
Kubcikā |
Aşṭāvakra |
||||
Kubera |
Dasmahavidyālar |
|
||||
Skanda (Kartikeya, Murugan) |
Gramadevtālar |
|
||||
Adityalar |
Yoginīler |
|
||||
Vasular |
Navadurgā |
|
||||
|
Ratī |
|
||||