Holi Hindu dini geleneğindeki en önemli festivallerden biridir. Holi festivali hem Hindistan genelinde hem de başka ülkelerde kutlanan önemli bir bayram ve şenlik zamanıdır. Baharın gelişini müjdeleyen bu festival hem doğanın yeniden doğması hem de tanrı Vişṇuya adanmanın bir göstergesi olarak kutlanır. Pek çok Hindu ve bazı Hindu olmayanlar için Holi festivali bir kültürel olay olmakla birlikte şaka olarak arkadaşlara veya yabancılara renk atarak eğlenme zamanıdır. Bu yazımızda sizlere Holi festivali nedir, Holi festivali neden ve nasıl kutlanır gibi sorulara cevap vermeye çalışacağız.

Holi Festivali Nedir?

Renk bayramını ifade eden Holi festivali, kültürel ritüelleriyle eski bir Hindu festivalidir. Holi festivali Kuzey Hindistan’da phag veya phagua (phalguna); Batı ve Güney Hindistan’da özellikle de Dekkan platosunda shimga veya hutashana; Güney Hindistan’da kamadahana olarak bilinir. Nepal’de bu festivale renklerle oynama anlamında rung khelna adı verilir. Batı Bengal ve Bagladeş’te Holi festivalini oyuncak bebek Krişna’nın çiçeklerle süslenmiş sallanan bir beşiğe konulmasından ötürü “beşikte sallama festivali” (dol-yatra) şeklinde isimlendirilir. İnsanların renklerle oynaması, eski düşmanlıklarını unutması ve ilişkilerini tazelemesi nedeniyle aşk bayramı olarak da adlandırılır.

Holi Dīvali festivalinden sonra gelen en önemli ve büyük ikinci festivaldir. Festival ismini kadın ifrit (rākşasī) Holikā ve onun hikâyesinden alır.  Yaklaşan baharı ve hasatları simgeleyen Hindu bayramı Holi, çocukların ve yetişkinlerin el değmemiş beyaz elbiselerle (kurta) sokaklara çıkıp birlikte kutlamak için birbirlerine renkli toz (gulal) attıkları bir zamandır.  Hindular, Holi festivalini düşmanlık, açgözlülük, nefretten sıyrılan ve yeni bir sevgi ve birliktelik hayatına uyum sağlayan bir sevgi ve mutluluk festivali olarak kutlarlar.

Renklerin, duyguların ve mutluluğun festivali Holi festivali Hindistan’da, Nepal’de, Asya ülkelerinde ve Hinduların yaşamakta olduğu Bangladeş, Malezya, Surinam, Güney Afrika Cumhuriyeti, İngiltere ve ABD gibi ülkelerde kutlanır.

Holi Festivali Ne zaman Kutlanır?

Hindular festivallerini kutlamak, ritüellerini icra etmek için ay takvimini kullanmaktadır. Bu nedenle her sene kutlamanın günü değişmektedir. Holi Festavali Hindu takviminin Fālgun ayında dolunay zamanı (pūrṇimā) kutlanır. Bu ay Miladi takvimin Şubat-Mart aylarına denk gelmektedir.   Bu festival 2022’de 18 Mart’ta, 2023’te, 7-8 Mart, 2024’te 24-25 Mart, 2025’te 14-15 Mart ve 2026’da 2-3- Mart’ta kutlanacaktır.

Holi Festivali Neden Kutlanır?

Holi festivali birkaç olayı anmak için kutlanır.

Yeryüzünde hâkimiyetini kuran ve tanrı Brahma’nın lütfuyla ölümsüzlük kazanan ifritlerin kralı Hiranyakashipu oğlunun Prahlad’dan tanrı Vişṇu yerine kendisine tapmayı ister. Prahlad’ın bunu reddetmesi üzerine babası onu ateşe atılarak öldürülmeye çalışır. Ancak Kṛşṇa büyük bir cesaretle ateşin içerisine yürüyerek Prahlad’ı kurtarır. Ateş Prahlad’a hiçbir zarar vermez.  Kralın kardeşi Holika ise kızgın ateşte yanarak kül olur.

 

Raghu krallığında masum çocukları yemeyi seven Dhundhi adında bir insan yiyen bir canavarın olduğuna inanılır. Dhundi bir istisnayla Tanrı Şiva’dan aldığı lütuf sayesinde ölümsüzlüğü elde eder. Bu istisna çocukların çılgınca eğlenceleri ve bağırıp çağırmaları neticesinde onun ölmesidir. Raghu Kralı bu canavardan nasıl kurtulacağına dair bilgelere ve din adamlarına danışır. Onlar Falguna ayının dolunayında büyük bir şenlik ateşi hazırlamasını ve bütün ahaliyi toplayarak ateşin törenle yakılmasını, herkesin özellikle çocukların alkış çırpmalarını, ateşin etrafında dönmelerini, gürültülü biçimde şarkılar söyleyip kahkaha atmalarını söyler. Holi gününde söylenenler yapılarak Dhundhi bağırışlar, tacizler ve şakalardan oluşan bir yıldırımla yok edilir.

 

Tanrı Şiva, dünyevi görevlerini tamamen göz ardı ettiği için, dünya meselelerinde zorluklar ortaya çıkmaya başlar. Korkan ve endişelenen tanrılar, Şiva’yı orijinal haline geri getirmek için aşk tanrısı Kamadeva’dan yardım istee. Kamadeva ciddi bir hata yaptığını ve bunun bedelini kesinlikle ödeyeceğini bilse de dünyanın iyiliği için kendini feda etmeye karar verir. Planlandığı gibi, Şiva meditasyon yaparken okunu Şiva’ya fırlatır. Şiva üçüncü gözünü açar ve Kamadeva’yı küle çevirdi. Ancak Kamadeva’nın oku, Şiva’nın muazzam aşka yenilip tanrıça Parvati ile evlenmeye karar vermesini sağlar.

 

Kṛşṇa Gokul’da bebekken Mathura kralı Kansa onu bulup öldürene kadar tüm bebekleri öldürmesi için ifrit Pūtanā’yı göndermeye karar verir.  Pūtanā güzel bir kadın kılığına girer ve Kṛşṇa üvey babası ve annesi Nanda ile Yaşoda’nın evine ulaşır. Etrafta kimse yokken Pūtanā, Kṛşṇa’yı zehirli sütünü vermeye başlar. Kṛşṇa onun sütünü ve yaşam gücünü o ölene kadar emer.

Holi Festivalinin Önemi

Holi festivali bir bahar festivalidir. Baharın gelişi, doğanın canlanışı tarih boyunca soğuk şakaların yapılarak, yüksek sesle konuşularak, dans edilerek, müstehcen davranışların sergilenerek kutlanılır. Holi festivalinde de kurallara aykırı davranmak, geleneksel uygulamalardan uzaklaşmak, yasaları çiğnemek, utanma duygusunu bir süreliğine kaybetmek normal karşılanır. İnsanlar neşe içinde dans eder, birbirlerine renkli kınalar, tozlar ve su atarlar.

Holi festivali kast, mezhep, statü ve cinsiyet ayrımı olmaksızın bütün Hindular tarafından kutlanır. Bu nedenle festival zengin-fakir, büyük-küçük, kadın-erkek, toplumun bütün kesiminin bir araya getirmesi açısından önemlidir.  Holi, sınırların kalktığı, yasakların çiğnendiği özgürlük kutlamasıdır.

Holi Festivali Nasıl Kutlanır?

Bayram hazırlıkları dolunayın öncesinde başlar, kutlamalar dolunay gününde zirve yapar. Esas şenlikler dolunay akşamında ateşin yakılmasıyla başlar ve genelde iki veya üç gün sürer. Hazırlıklar haftalar öncesinden başlar. Kutlamalar lezzetli yemekler, dini ritüeller, bayram selamları, arkadaş ve akraba ziyaretlerini içerir. Holi coşkusu bütün Hindistan’a yayılmakla birlikte kutlamalar bölgeden bölgeye hatta şehirden şehre farklılık gösterir. Genel olarak kutlamalar şu şekilde gerçekleşir.

 

Festivalin ilk günü Çhoti Holi (küçük holi) olarak da bilinen Holika Dahan günüdür. O gün festival gecesi için hazırlıklar yapılır. Büyük bir şenlik ateşi kurulur. Bu ateş her mahallenin toplanma alanına bir kütük yerleştirilerek hazırlanmaya başlanır. Ardından festivale giden insanlar büyük bir yığın haline gelene kadar ateşe eklemek için sopalar ve diğer yanıcı malzemeler getirir. Ateş yakılmadan önce su ve tahılların takdim edildiği bir dini bir ritüel gerçekleştirilir.

Ateşe Holika ve Prahlada’nın heykelleri yerleştirilir. Sonra ateş aile reisi, kabile reisi veya din adamı tarafından tutuşturulur.  Gece boyunca holika temsilleri ateşe atılır, davullar çalınır. Yeni kıyafetler giyen insanlar kutsal ateşe çiçekler, tütsüler, yiyecekler ve betel yaprağı sunar ve saygılı biçimde ateşin etrafında dönerek dans ederler.

Holi ateş ritüeli esnasında atlayabilenler ateşin üzerinden sıçrar ve kızgın korların üzerinden yürür. İnsanların ateşin üzerinden atlamanın bereket, bolluk ve verimlilik getireceğine inanılır.

Ertesi gün yani festivalin ikinci günü hayatı serbest bırakma ve kutlama zamanıdır. Renk savaşının başladığı gündür. Festivalin bu kısmı kesinlikle dinle ilgili olmayıp sadece eğlenmeye ve baharın neşesini yaşamaya odaklanıyor. Aile ve arkadaşlar, renkli boyaları ve parlak tozları (gulāl) şakacı bir şekilde birbirlerine sürmek, atmak ve havaya fırlatmak için bir araya gelirler. Ḍhol adı verilen geleneksel bir ahşap davullar, defler renk cümbüşünün yaşandığı esnasında çalınır, festivale katılanlar bir yandan dans eder bir yandan da birbirlerine renkli tozlar sürerler, atarlar.

Holi Festivali Tatlıları

Tatlılar ve sokak yemekleri Hint festivalinin büyük bir bölümünü oluşturur. Holi destivali de bunlardan biridir. Holi festivali sırasında arkadaşlar ve aile arasında şeker alışverişi yapmak âdettendir. Holi tatlılarından bazıları arasında şunlar yer alır.

 

Guciya: Kurutulmuş meyvelerle doldurulmuş tatlı kızarmış yarım ay şeklindeki tatlı.

 

 

 

 

 

 

 

Malpua: Meyvelerden yapılan bir çeşit tatlı bir pankek.

 

 

 

 

 

 

 

Barfi: Yoğunlaştırılmış süt ve şekerli kek.

 

 

 

 

 

Thandai: Tam yağlı süt, badem, gül suyu, rezene tohumu, safran, kakule ve karabiberden yapılan soğuk serinletici bir içecek

 

 

 

Önerilen Makale:

Hammer Arslan, Holi: Hindu Bahar Bayramı, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 39, 2014, s. 181-220.