Krişna Canmaştani,
İnanırları tarafından Sanatana Dharma şeklinde isimlendirilen Hinduizm’de pek çok festival vardır. Krişna Canmaştani (Kṛşṇa Canmaştami/Krishna Janmashtami) de bu festivallerden birisidir. Gokulaştami olarak da bilinen bu festival genel olarak Hindistan’daki eyaletlerin çoğunda kutlanmakla birlikte özellikle Uttar Pradeş eyaletindeki Mathura ve Vrindavan (Vrindaban) şehirlerinde kutlanır.
Krişna Canmaştani Nedir?
Krişna’nın doğum günü anlamına gelen Krişna Canmaştani tüm Hindistan’da kutlanan bir Hindu festivalidir. Festival isminden de anlaşılacağı üzere Krişna’nın doğum gününe atfedilir. Peki bu Krişna kimdir? Krişna üç büyük Hindu tanrısından Vişṇu’nun sekizinci avatarı olarak dünyaya gelen, Devakī ve Vasudeva Anakadundubhi’nin oğludur.
Krişna Canmaştani Festivali Ne Zaman Kutlanır?
Hindular festivallerini kutlamak, ritüellerini icra etmek için ay takvimini kullanmaktadır. Hindu ay-güneş takvimine göre Krişna Canmaştami Şrāvaṇa veya Bhādrapa ayında ayın küçülmeye başladığı (kṛşṇa pakşa) dönemde kutlanır. Festival tipik olarak, kuzey Hindistan’daki musonların geri çekilmeye başlaması, ekinlerle dolu tarlalar ve kırsal toplulukların oynamak için zamanları olduğu döneme düşer. Bu ay Miladi takvimin Ağustos-Eylül aylarına denk gelir. Bu festival 2022’de 18-19 Ağustos, 2023’te 6-7 Eylül’de, 2024’te 26-27 Ağustos, 2025’te 16-17 Ağustos’ta kutlanacaktır.
Krişna Canmaştani Festivali Neden Kutlanır?
Krişna Canmaştami Tanrı Vişṇu’nun sekizinci avatarı Krişna’nın doğumunu hatırlamak için kutlanılır. Hindu mitolojisine göre yeryüzünde ne zaman kötülük ve felaket artmaya veya yayılmaya başlasa o zaman tanrı Vişṇu bu kötülüklere ve felaketlere son vermek için yeryüzünde bedenlenir. Bu bedenlenmelerinden biri kaos içinde olan yeryüzünü kurtarmak için Devakī ve Vasudeva Anakudundubhi’nin oğlu Krişna şeklinde yeryüzüne inmesidir.
Hindu mitolojisine göre Kansa Mathura’nın güçlü ve zalim kralıdır. Kansa’nın kız kardeşi Devakī’nin Vasudeva Anakudundubhi ile evlenmesinden sonra tuhaf olaylar meydana gelmeye başlar. Bir gün gökyüzünden “Ey gururlu Kansa! Senin zulmün ve zalimliğin yakında Devaī’nin sekizinci çocuğu tarafından sonlandırılacak” şeklinde bir kehanet duyulur. Bunun üzerine Kansa Devakī’yi öldürmeye kıyamaz ancak onun doğacak tüm çocuklarını öldürmeye karar verir. Yeni evli çiftleri zindana atan Kansa onlardan bilgi almak için askerlerini görevlendirir. Devakī’nin ilk çocuğunun doğum haberini alan Kansa hemen zindana gider ve saf, masum bebeği acımasızca öldürür. Bu onların sekizinci çocuğuna kadar devam eder. Kansa’ya Devakī’nin sekizinci çocuğunu dünyaya getireceği haberi ulaşınca Kansa tedbirlerini iki katına çıkarır. Şrāvaṇa veya Bhādrapa ayının sekizinci gecesinde Krişna dünyaya gelir. Krişna’nın dünyaya gelmesiyle mucizevi bir şekilde tüm askerler, görevliler ve saray uykuya dalar, zincirler kırılır. Vasudeva Anakudundubhi, Vişṇu’nun emriyle gokul’daki kardeşi Nanda ve baldızı Yaşodha’nın yanına götürür. Böylece Krişna öldürülmekten kurtarılır.
Krişna Canmaştani Festivali Nasıl Kutlanır?
Hindular özellikle de Vişnucular Krişna Canmaştami’den bir önceki günden başlayarak onun doğum gecesine kadar oruç tutarlar ve tapınaklarda nöbet tutup büyün geceyi uyanık geçirirler. Bu gece Krişna’ya ve Vişṇu’ya adanmış tapınaklar ziyaret edilir. Krişna’nın heykeli su ve sütle yıkanır. Tapınaklarda (deniz kabuğu kabuğu şankh) üflenir ve çanlar çalınırken Krişna’ya yeni giyişiler giydirilir ve ibadet edilir. Tapınaklarda Bhāvata Purāṇa ve Bhāgavat Gītā’dan bölümler okunur. Canmaştami günü evler temizlenir, çiçeklerle süslenir ve ışıklarla aydınlatılır. Birçok eyalette Rasa Lila veya Krişna Lila adlı dans ve drama etkinlikleri düzenlenir. Oyunlar Krişna’nın erken yaşamından sahneleri yeniden canlandırarak gerçekleştirilir.
Festivalde Krişna’nın sık sık Gokul’daki kadınların tereyağlarını Krişna’nın çalmaması için yüksete tutmalarına rağmen genç Krişna’nın arkadaşlarıyla birlikte bir pramit oluşturup çalması yad edilir. Bu olay inanırların insan piramidi oluşturması ile tekrarlanır. Kutlama esnasında insan piramidinde tam tepede duran genç bir çocuk, toprak bir çömleğe ulaşmak için kalabalık tarafından yükseltilir. Handi olarak bilinen çömlek ayranla (dahi) doldurulur. Çocuk piramidin tepesine ulaştığında, tencereyi kırar ve ayran dökülür.
Krişna Canmaştani Festivalinin Tatlıları
Her Hindu festivalinde olduğu gibi Krişna Canmaştami günü yapılan özel tatlılar vardır. Krişna’nın süt ve lor peyniri tercih ettiğine inanıldığından bugüne özel tatlılar süt ve süt ürünlerinden hazırlanan tatlılar ön plandadır. Aşağıda bugüne özel yapılan bazı tatlılar yer almaktadır.
Peda: Kuruyemiş, süt, şeker ve kakule tozundan yapılan bir tatlı çeşididir. Genellikle oruç sonrası yenilen yemeğin bir parçasıdır.
Çaramrit veya pançamrit: Bal, süt, yoğurt, şeker ve çeşitli kuruyemişlerden yapılan bir tatlıdır.
Khīr (kheer): Hint sütlacıdır. Süt, şeker ve pirinçten yapılır.
Rabdi: krema, süt ve şekerden yapılan bir çeşit şekerli içecektir.