Her dinde olduğu gibi Hinduizm’de de kutsal günler ve zamanlar vardır. Bu zamanlarda kişi kutsal olmayan zamandan kendini soyutlar ve kutsalı tecrübe ederler. Söz konusu zamanlardan biri de Maha Şivaratri (MahāŞivarātri)dir. Maha Şivarātri tüm Hindistan’da kutlandığı gibi Hindu dini geleneğinin inanışlarından etkilenen kişiler tarafından da kutlanır. Nitekim ülkemizde de bu festival zamanı geldiğinde çeşitli ritüeller ile anılmaktadır. Bu yazımızda Maha Şivaratri nedir, ne zaman ve nasıl kutlandığından ve Hindular için öneminden bahsedeceğiz.

Mahā Şivarātri/Maha Şivaratri

Maha Şivarātri Tanrı Şiva’nın adına kutlanan bir Hindu bayramı daha doğrusu mübarek gecesidir. Hara rātri şeklinde de adlandırılan Maha Şivarātri Büyük Şiva gecesi anlamına gelir. Hindular özellikle de Şivacı Hindular nezdinde önemli bir gecedir. Aslında Hindu takviminde her ay bir Şivaratri günü bulunmaktadır. Ancak ana gece kışın sonuna ve baharın başına denk gelen Fālgun (Phalguna) ayında olan kabul edilir ve buna Maha Şivaratri yani Bütük Şiva gecesi denir. Peki Maha Şivaratri’ye atfedilen tanrı kimdir? Tanrı Şiva Hinduizm’in trimurti şeklinde bilinen üçlü ilah grubundaki bir tanrıdır. Mahādeva olarak da bilinen Şiva’nın ölümün ve zamanın tanrısı olduğuna inanılır. Trimurti içinde yok edici olarak görülür.

Mahā Şivarātri/Maha Şivaratri Festivali Ne Zaman Kutlanır?

Hindular dini günlerini ve bayramlarını tayin etmek için ay takvimini esas almaktadır. Ay takvimini de Amanta ve Purnimanta olmak üzere iki geleneğe göre düzenlenir. Bunlardan Amanta geleneği Ay’ı yeni ay yani ayın olmadığı zamanda Purnimanta geleneği ise dolunay zamanı bitirmektedir. Bu nedenle Hindu dini geleneğinde kutlanan bazı festivallerin zamanı bu iki geleneği benimseyen bölgeye göre değişiklik göstermektedir.  Maha Şivaratri’nin kutlama zamanı da buna göre değişmektedir. Nitekim Kuzey Hindistan’da Fālguna (Şubat-Mart) ayında ve Güney Hindistan Māgha (Ocak-Şubat) ayında kutlanır. Bu sene 2022’de 1 Mart’ta, 2023’te 18 Şubat’ta, 2024’te 8 Mart’ta ve 2025’te 25 Şubat’ta kutlanacaktır.

Mahā Şivarātri/Maha Şivaratri Festivali Neden Kutlanır?

Maha Şivarātri Hindular nezdinde birkaç olayın anısına kutlanır.

tandava dansı

Tanrı Şiva’nın Tāṇḍava adlı göksel dansını gerçekleştirdiğine inanılır. Bu dans yaratma, koruma ve çözülme döngüsünün kaynağı olan güçlü bir dans olarak tanımlanır. Şiva’nın Rudra Tāṇḍavası onun şiddetli doğasını, evrenin yaratıcısı ve daha evrenin yok edicisi olduğunu, Ananda Tāṇḍavası onun neşeli ve devam ettirici doğasını tasvir eder.  Bu gece yaşamda ve dünyada “karanlığın ve cehaletin üstesinden gelinmesinin” bir hatırasını işaret ettiği düşünülür.

Tanrı Şiva ve Tanrıça Parvatī’nin evlendiğine inanılır. Bu nedenle bu gece Hindular için evlilik hayatında aşk, tutku ve birlikteliği ifade eder. Şiva ve Parvatī tek bir enerjinin iki formu olup birlikte tam veya güçlü dururlar. Bu, bir evliliğin, her iki tarafın da birlikte ilişki içinde olması ve yaşamın her adımında güçlü bir şekilde ortaya çıkması ile ilgili olduğunu sembolize eder. Biri sendelerse, diğeri her zaman onu düzeltmenin önünde durmalıdır.

halahala

Tanrıların ve ifritlerin okyanusun derinliklerinde yatan bir ölümsüzlük iksirini amritayı elde etmek için okyanusu çalkaladıklarında ortaya çıkan Halālaka/Kālakūṭa zehrini içerek hem Tanrıları hem de insanları kurtaran Tanrı Şiva’yı onurlandırmak için kutlanır.

ganganın inişi

Tanrı Şiva’nın Tanrıça Ganga’nın cennetten inişinde dünyayı yok etmemesi için keçeleşmiş saçlar üzerinde birkaç nehir şeklinde yeryüzüne indirmesi ve Tanrı Şiva’ya atfedilen liṅganın bu gecede onun suyu ile yıkanmasını anmak için kutlanır.

Mahā Şivarātri/MAha Şivaratri Nasıl Kutlanır?

İbadet

Gündüz kutlanan çoğu Hindu festivalinin aksine Maha Şivarātri gece Tanrı Şiva’ya ibadet edilerek kutlanır. Ayrıca çeşitli şenliklerle, heyecanla ve şenlikler içeren Hindu festivallerine nazaran bu festival iç gözlem, oruç tutma, Şiva meditasyonu, kendi kendine çalışma, sosyal uyum ve Şiva tapınaklarında özellikle dindar Hindular ve Şivacılar tüm gece uyanık kalarak ibadetle geçirilir. Gece cāgaraṇ ritüelini gerçekleştiriler. Bu ritüel Tanrı Şiva onuruna tüm gece uyanık kalarak onu şarkılarla ve danslarla anmayı içerir.

Şivaratri kutlamaları

 Gündüz inanırlar Tanrı Şiva tapınaklarına giderek Şiva’nın temsili olan cyotiliṅgaya (parlak fallus) ibadet ederler, Şiva’ya dua ederler, oruç tutarlar. Tanrı Şiva’ya meyve, yaprak, tatlı özellikle de süt sunuluraka tapınılır. Dürüstlük, başkalarına zarar vermeme, hayırseverlik, bağışlama ve Tanrı Şiva’yı bulma üzerine düşünürler.  Şiva tapınaklarında “OṀ NAMAṆ ŞİVĀYA / ॐ नमः शिवाय” matrası gün boyunca zikredilir.

Ülkemizde ise bu geceyi anmak için bazı kişiler çeşitli ritüeller yapmaktadır. Bunlardan bana anlatılan şu şekildedir:  Bu ritüel şu şekildedir. Bitki çayı demleyip kaya tuzu ekleyip varsa küvetinize koyup kendinizi kutsal ganga (ganj) nehrinde hayal ederek  güzel bir duş alabilirisiniz. Küvet yoksa yıkanmak için 5-8 litrelik bir şişe de kullanabilirsiniz.   Mümkünse bu geceyi az iletişim kurarak, daha çok kalp alanımızda kalarak/ meditatif halde, Şiva’nın nuruna açık bir enerjiyle geçirilmelidir.