Vedalar Nedir, Rig Veda, Yacur Veda, Sama Veda, Atharva Veda
Vedalar, Vid bilmek kökünden türeyen Vedalar genel olarak Hindu kutsal metinlerinden şruti metinlerini özelde ise Ṛg Veda, Yacur Veda, Sama Veda ve Atharva Veda olmak üzere dört Vedayı ifade eder. Bu metinlerin ilham ve vahiy yoluyla gelen bilgilerin rşi adı verilen kişiler tarafından aktarıldığına inanılır. Vedaların ne başlangıcının ne de sonunun olduğu kabul edilir. Sanskṛt dilinde kaleme alınan Vedalar ın ne zaman ortaya çıktığı ile ilgili net bir kanıt ve bilgi yoktur. Genelde MÖ. 1500- 1000 yılları arasında kaleme alındıkları düşünülür. Hinduizmin Kutsam Metinleri II kısmında Vedalar Nedir? sorusu cevaplanacaktır. Rig Veda, Yacur Veda, Sama Veda, Atharva Veda hakkında genel bilgiler sunulacaktır.
Hinduizmin Kutsal Metinleri II
Vedalar Nedir?Rig Veda, Yacur Veda, Sama Veda, Atharva Veda
Ṛg veda
Veda metinleri içerisinde en eski olanıdır. MÖ 5. yüzyıla kadar tamamlandığı kabul edilir. Eski ve temel Veda geleneğini ve düşüncesini yansıtması açısından önemlidir. Sonradan ilave edildiği düşünülen 11 ilahi ile 1028 ilahiden ve 10 kitaptan (maṇḍala) oluşur. Ṛg Veda’nın bize ulaşan tek versiyonu, şākala okulundan (şākhā) biridir. Ṛg Veda’nın bir başka nüshası, Sākala versiyonundan çok az farklı olan Bāşkala okuluna ittir. Manzum şeklindeki bu Veda’da genelde aynı vezin kullanılır. Çoğunluğu dört veya beş dizelik mısralardan oluşur. Dördüncü dize genelde 8, 11 veya 12 heceli vezni gösterir. Dizeler bazen farklı vezinlerde olabilirlerse de genelde aynı vezinde kaleme alınır. Triştubh (11 hece ve 4 dize), gayatri (8 hece ve 3 dize) ve cagati (12 hece ve 4 dize) en sık kullanılan vezin ölçülerdir.
Birinci maṇḍala diğer maṇḍalardan farklıdır. Her biri yirmi altı ilahiden fazla bestelememiş olan çok satıda şar tarafından bestelenmiş ilahilerden oluşur. Muhtemelen bu kitap sonradan bir eklemedir. İlahiler çoğunlukla anomin olsa da bazı ilahilerin sonuna “…. Söyledi” ifadesiyle kimin söylediği belirtilir. Bunlardan 2, 3, 4, 5, 6, ve 7. kitapları ṛg vedanın çekirdeğini oluşturur. İkiden yediye kadar olan maṇḍala aile kitaplarını oluşturur, yani bu kitapların her birinde yer alan ilahiler aynı ailenin çeşitli üyelerinin bestelerini oluşturur. Buna göre ikinci maṇḍala, grtsamata, üçüncü maṇḍala Vişvamitra, dördüncü maṇḍala Vamadeva, beşinci maṇḍala Ari Bharadvaca, altıncı maṇḍala Vaşiştha veyedinci maṇḍala Kanva aileleri tarafından kaleme alındığı düşünülür. Sekizinci maņdala, ilahilerin çoğunluğunun (1-66) Kaņva ailesi tarafından bestelenmesi bakımından aile kitaplarına benzetilir. İlahilerin geri kalanı (67-103) diğer aileler tarafından bestelenmiştir Sekizinci ve dokuzuncu maṇḍalada berraklaştırılmış kurban sıvısına yönelik ilahilerden oluşur. Onuncu maṇḍalada felsefe ve büyü konuları yer alır.
Ṛg Veda’da Agni, Surya, Varuna, Mitra, Aditi, Ushas olmak üzere pekçok tanrıya yakarışta bulunulur. Onların ilahi kudredi ile ilgili bilgiler verilir. Bu tanrısal varlıklar arasından kendisine adanan 250 ilahi ile İndra, 200 ilahi ile Agni, 100 ilahi ile Soma en fazla şükür ve istekte bulunulan tanrılardır. Yaklaşık otuz kadar ilahi hiç bir tanrıya atfedilmez. Yine “… O tektir, farklı isimlerle çağrılır” (I.169) gibi ifadeler ile pracapatinin tek yaratıcı olduğunu ikincil tanrıları Brahma’nın yarattığını (10.21) anlatan ilahilerde vardır. Bu nedenle Ṛg Veda’nın tanrı anlatışında hem politeist ve hem moneteist yaklaşım görülmek mümkündür.
Yacur Veda
Kurban bilgisi anlamına gelen bu metin Ṛg Veda’nın iki yüz yıl sonrasında meydana geldiği tahmin edilir. Konusu kurbanların veya takdimlerin sunuşu ile ilgili merasimlerdir. Bu nedenle dini törenleri düzenleyen din adamı adhvaryuların el kitabı gibidir. Dili daha süslü ve edebidir. Ṛg Veda’dan alınan ilahilerin yanında onları açıklayan nesir kısımları da vardır. Beyaz (şuklā) ve Kara (kṛşṇa) olmak üzere iki temel metin vardır.
Siyah Yacur Veda daha eski olup Taittriya Samhita şeklinde de adlandırılır. MÖ. III. yüzyıllarda bilindiği ve kullanıldığı kabul edilir. İçindeki konular daha sistemsizdir. Bu versiyonda formüllerle birlikte kurban ritüellerinin açıklamaları ve tartılmaları yer alır. Taittriya, Kathaka, Maitrayani ve Kapiştela nüshalarından oluşur. Beyaz Yacur Veda ise Yacnavalka Vācasena’ya nispetle Vācasaneyi olarak da bilinir. Sistematik olan bu Yacur Veda da esas metin ile yorumalar birbirinden kolayca ayır edilebilir. Mādhayaṃdina ve Kaṇva nüshaları beyaz yacur vedayı oluşturur. Ritüelde ilahilerin kullanımı ile ilgili herhangi bir açıklama olmadan kurbana ait formüller içerir. Hotṛ din adamları ve onları görevleri için herhangi bir önem yoktur.
Sāma Veda
Dini törenler esnasında özellikle soma adı verilen ayinlerde okunan ilahileri içerir. Vedalar içinde kökeni ve amacının ne olduğu en iyi bilinen Veda metnidir. Kauthuma, Rāṇāyanīya ve Caiminiya olmak üzere üç versiyonu günümüze kadar gelir. En iyi bilinen versiyon Kauthuma olup iki bölümden oluşur. Birincisi Ārcika ikincisi Uttarārcika’dır. Sāma Veda 1810 ilahiden oluşur. 75 ilahi dışındaki tüm ilahiler Ṛg Veda’dan alınır.
Bu vedanın ilahileri manzum şeklinde olsa da nesir şeklinde kale alınanlar da vardır. İlahilerin büyük bir çoğunluğu Dua ve yakarışların çoğu Soma, Agni ve İndra’ya atfedilir. Çünkü ilahilerin büyülü güce sahip olduğuna inanıldığından Sāma Veda kurban törenlerin önemli bir yere sahiptir. İlahiler hotṛ denilen din adamları tarafından okunur.
Atharva Veda
Arharva Veda’nın en eski ismi Atharvāṅgirasaḥ’dır. İlk üç Vedadan sonra oluşturğu kabul edilir. Sanskṛt dilinde Atharvan hastalıkları iyi eden, felaketlere karşı büyü yapan din adamını tanımlar. Bu bağlamda Atharva Veda büyüye, uzun ve sağlıklı yaşama, iyi bir eş bulmaya, hastalıkları kovmaya gibi çeşitli halk inanışları, hekimlik, büyücülük ile ilgili metni ifade eder. Ṛg Veda, Sāma Veda ve Yacur Vedaların aksine önemli kurban törenlerinde kullanılmaz. İlahilerin yaklaşık altı da biri Ṛg Veda’dan özellikle de onuncu kitaptan alınmadır. Ayrıca görece gelişmiş bir felsefi içerik içeren ilahiler vardır.
Önerilen Kitaplar ve Makaleler:
- Rig Veda çev. Korhan Kaya, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
- F. Max Müller,Rigveda Samhita İnsanlığın İlk Dinsel Metinleri, çev. Suat Ertüzün, Satori Yayınevi
- Kürşat Demirci, Hinduizmin Kutsal Metinleri, İşaret Yayınları
- Ali İhsan Yitik, Hammet Arslan “Vedalar ve Kaynağı Üzerine”
- Ali İhsan Yitik, “Vedalar“